Sẹo lồi là một dạng sẹo tăng sinh mô bất thường khiến vùng da bị tổn thương trở nên cứng, gồ cao và mất thẩm mỹ. Tình trạng này không chỉ gây khó chịu, ngứa rát mà còn ảnh hưởng đến tâm lý, đặc biệt khi sẹo xuất hiện ở mặt, cổ hoặc ngực. Hiểu rõ sẹo lồi là gì, nguyên nhân hình thành và cách điều trị phù hợp sẽ giúp bạn chủ động phòng ngừa và chăm sóc làn da hiệu quả hơn. Trong bài viết này, Phòng khám Da liễu LG sẽ cung cấp những thông tin chi tiết và hướng dẫn chuyên sâu từ bác sĩ da liễu để bạn hiểu rõ và lựa chọn phương pháp trị sẹo an toàn, hiệu quả nhất hiện nay.
Sẹo lồi là gì?
Sẹo lồi là dạng sẹo có bề mặt nhô cao, cứng và bóng, hình thành do sự phát triển quá mức của mô sợi trong quá trình lành thương. Bình thường, khi da bị tổn thương, cơ thể sẽ sản sinh mô sợi để phục hồi vùng da bị hư hại. Tuy nhiên, ở một số người, lượng mô sợi tăng sinh vượt mức cần thiết, khiến vùng da tổn thương dày lên, tạo thành khối sẹo cứng gọi là sẹo lồi.
Trên thế giới, ước tính có khoảng 100 triệu người để lại sẹo sau phẫu thuật hoặc chấn thương, trong đó khoảng 15% phát triển thành sẹo phì đại hoặc sẹo lồi. Loại sẹo này có thể xuất hiện ở bất kỳ độ tuổi hay vị trí nào, nhưng thường gặp nhất ở vai, ngực, dái tai, má và mông.
Tùy theo vị trí, sẹo lồi có hình dạng khác nhau: ở dái tai, chúng thường có dạng tròn, chắc và nổi rõ; trong khi ở các vùng khác, sẹo thường phẳng và lan rộng hơn. Một số sẹo ở cổ, bụng hay tai còn có thể di chuyển nhẹ khi chạm vào.
Điểm đặc trưng của sẹo lồi là phát triển lan ra ngoài phạm vi vết thương ban đầu, xâm lấn sang vùng da lành xung quanh. Dù không ảnh hưởng đến sức khỏe, sẹo lồi lại gây mất thẩm mỹ, khiến nhiều người cảm thấy tự ti, đặc biệt khi xuất hiện ở các vùng dễ thấy như cánh tay, cổ hay chân.
Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết sẹo lồi
Sẹo lồi lâu năm
Sẹo lồi thường hình thành và phát triển chậm, có thể lan rộng dần trong nhiều tuần, vài tháng, thậm chí kéo dài nhiều năm. Ở một số trường hợp, quá trình này diễn ra nhanh hơn chỉ trong vài tháng, kích thước sẹo có thể tăng gấp ba lần. Kích thước và hình dạng sẹo khác nhau tùy vị trí và cơ địa từng người. Trong giai đoạn sẹo đang phát triển, người bệnh thường cảm thấy vùng sẹo mềm, hơi ngứa hoặc đau khi chạm vào. Khi sẹo ổn định, các cảm giác khó chịu này dần biến mất và mô sẹo trở nên cứng, nhẵn bóng hơn.
Sẹo lồi mới hình thành
Khi da bị tổn thương, cơ thể sẽ sản xuất collagen để phục hồi cấu trúc da. Tuy nhiên, nếu lượng collagen được tạo ra quá mức, chúng tích tụ và tạo nên sẹo lồi. Collagen vốn là thành phần quan trọng giúp da đàn hồi và nâng đỡ mô, nhưng trong trường hợp này, sự dư thừa lại khiến vùng da tổn thương trở nên dày và gồ lên bất thường.
Thông thường, sẹo lồi bắt đầu xuất hiện trong khoảng 3 đến 12 tháng sau khi da bị chấn thương. Ban đầu, sẹo có màu đỏ, hồng hoặc tím, sau đó dần chuyển sang màu sẫm hơn da thật, phần rìa sẹo thường đậm hơn trung tâm. Sẹo có bề mặt bóng, căng, không có lông, và đôi khi hơi cứng khi sờ vào. Đây là những dấu hiệu đặc trưng giúp phân biệt sẹo lồi với các dạng sẹo thông thường khác.
Nguyên nhân gây ra sẹo lồi
Việc nắm rõ nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ gây sẹo lồi là bước quan trọng giúp phòng tránh cũng như lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và hiệu quả. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến sự hình thành sẹo lồi:
1. Tổn thương cơ học trên da
Những vết cắt, rách, phẫu thuật, bỏng, trầy xước hay mụn trứng cá viêm nặng đều có thể trở thành khởi điểm cho sẹo lồi. Ngoài ra, các thủ thuật xâm lấn như xỏ khuyên, xăm hình hay tiêm chích cũng làm tăng nguy cơ sẹo, đặc biệt ở các vùng dễ bị kích ứng như ngực, vai và dái tai.
2. Viêm hoặc nhiễm trùng kéo dài
Nếu vết thương bị viêm hoặc nhiễm trùng lâu ngày, quá trình lành thương sẽ bị kéo dài và mất cân bằng. Khi đó, các yếu tố tăng trưởng như TGF-β và VEGF được kích hoạt liên tục, khiến nguyên bào sợi tăng sinh mạnh và sản sinh collagen quá mức. Kết quả là mô sợi phát triển tràn ra ngoài ranh giới ban đầu, tạo nên sẹo lồi cứng và dày.
3. Yếu tố di truyền và cơ địa
Những người có người thân từng bị sẹo lồi thường có nguy cơ cao hơn do ảnh hưởng của gen quy định quá trình tổng hợp collagen và phản ứng viêm. Bên cạnh đó, sẹo lồi cũng phổ biến hơn ở một số nhóm dân cư như người châu Phi, châu Á và Mỹ Latin điều này cho thấy yếu tố di truyền đóng vai trò đáng kể trong khả năng hình thành sẹo lồi.
Tóm lại, sẹo lồi không chỉ là hậu quả của một vết thương ngoài da mà còn là kết quả của sự phối hợp giữa yếu tố sinh học, di truyền và phản ứng lành thương bất thường của cơ thể.
Các phương pháp điều trị sẹo lồi hiệu quả
Điều trị sẹo lồi là một quá trình lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì và phối hợp nhiều phương pháp khác nhau để đạt hiệu quả tối ưu và hạn chế nguy cơ tái phát. Hiện nay, các phương pháp điều trị thường được chia thành ba nhóm chính: điều trị nội khoa, ngoại khoa hoặc can thiệp thủ thuật, và liệu pháp hỗ trợ.
Điều trị nội khoa
Mục tiêu của điều trị nội khoa là làm giảm kích thước và độ cứng của sẹo, đồng thời cải thiện các triệu chứng khó chịu như ngứa, đau hoặc căng tức da. Một số phương pháp phổ biến gồm:
- Tiêm corticosteroid vào sẹo: Đây là phương pháp được áp dụng rộng rãi nhất trong điều trị sẹo lồi. Loại thuốc thường dùng là Triamcinolone acetonide với nồng độ từ 10 – 40 mg/mL, được tiêm trực tiếp vào mô sẹo. Corticosteroid có tác dụng ức chế hoạt động của nguyên bào sợi, giảm tổng hợp collagen và làm mô sẹo mềm, phẳng dần theo thời gian. Tỷ lệ cải thiện thường đạt 50 – 80%, tuy nhiên cần thực hiện nhiều đợt tiêm cách nhau 4 – 6 tuần để đạt kết quả tối đa. Một số tác dụng phụ có thể gặp là teo da tại chỗ, giãn mạch hoặc thay đổi sắc tố da.
- Thuốc ức chế tăng sinh nguyên bào sợi: Những trường hợp sẹo lồi cứng đầu, không đáp ứng với corticosteroid có thể được điều trị bằng 5-fluorouracil (5-FU) hoặc bleomycin. Các thuốc này được tiêm trực tiếp vào mô sẹo, có thể dùng đơn lẻ hoặc kết hợp với corticosteroid để tăng hiệu quả. Cơ chế chính là ngăn chặn sự tăng sinh nguyên bào sợi và ức chế quá trình tổng hợp collagen, giúp hạn chế sự phát triển của sẹo lồi.
Điều trị ngoại khoa và các thủ thuật can thiệp
Khi sẹo lồi có kích thước lớn, gây mất thẩm mỹ, ảnh hưởng đến vận động hoặc không đáp ứng với các phương pháp nội khoa, bác sĩ có thể chỉ định điều trị bằng ngoại khoa hoặc các thủ thuật chuyên sâu. Những biện pháp này giúp loại bỏ mô sẹo và cải thiện cấu trúc da rõ rệt hơn.
- Phẫu thuật cắt bỏ sẹo: Đây là phương pháp loại bỏ hoàn toàn phần mô sẹo bằng can thiệp phẫu thuật. Tuy nhiên, nếu chỉ thực hiện đơn lẻ, nguy cơ tái phát rất cao lên đến 40 – 100%. Do đó, sau phẫu thuật thường cần kết hợp tiêm corticosteroid hoặc xạ trị bề mặt ngay sau khi cắt sẹo để ngăn ngừa mô sợi tăng sinh trở lại, giúp giảm tỷ lệ tái phát xuống còn 10 – 30%.
- Laser điều trị: Liệu pháp laser là lựa chọn phổ biến trong thẩm mỹ y khoa hiện nay. Laser CO2 fractional có tác dụng làm phẳng bề mặt sẹo, cải thiện độ đàn hồi và kết cấu da. Laser nhuộm xung PDL giúp giảm đỏ, mờ sẹo và giảm ngứa hiệu quả ở những sẹo mới hình thành. Thông thường, laser sẽ được phối hợp với tiêm thuốc hoặc chăm sóc phục hồi da chuyên sâu để mang lại kết quả tối ưu và hạn chế tái phát.
- Áp lạnh: Phương pháp này sử dụng nitơ lỏng để làm lạnh sâu vùng sẹo, khiến mô sẹo bị hoại tử và co rút dần. Áp lạnh đặc biệt thích hợp cho sẹo nhỏ hoặc sẹo mới hình thành, giúp mô sẹo mềm hơn và giảm kích thước đáng kể. Tuy nhiên, một số người có thể gặp tác dụng phụ như mất sắc tố tạm thời hoặc vết da sáng màu hơn vùng xung quanh.
Liệu pháp hỗ trợ trong điều trị sẹo lồi
Các phương pháp hỗ trợ đóng vai trò quan trọng không chỉ trong ngăn ngừa sẹo lồi tái phát hoặc hình thành mới, mà còn giúp tăng hiệu quả của các phương pháp điều trị chính. Dưới đây là những liệu pháp thường được áp dụng:
- Gel và miếng dán silicone: Đây là biện pháp không xâm lấn được các bác sĩ da liễu khuyến khích sử dụng rộng rãi. Silicone tạo ra một môi trường ẩm ổn định và tác động áp lực nhẹ lên bề mặt sẹo, giúp làm mềm, làm phẳng mô sẹo và giảm cảm giác ngứa hoặc căng da. Để đạt hiệu quả tối ưu, người dùng nên duy trì đeo miếng silicone hoặc bôi gel liên tục 12 – 24 giờ mỗi ngày, trong thời gian ít nhất 2 – 3 tháng. Với sự kiên trì, sẹo sẽ dần trở nên mềm hơn, màu sắc cũng tiệm cận với vùng da xung quanh.
- Liệu pháp băng ép: Phương pháp này đặc biệt hữu ích đối với sẹo lồi ở dái tai. Băng ép giúp duy trì áp lực ổn định, từ đó giảm lưu lượng máu đến vùng sẹo và ức chế sự tăng sinh của nguyên bào sợi. Việc sử dụng băng ép đúng cách không chỉ giúp giảm nguy cơ hình thành sẹo lồi mới, mà còn hỗ trợ làm phẳng sẹo hiện có, cải thiện đáng kể tính thẩm mỹ của vùng da bị tổn thương.
Biện pháp ngăn chặn sẹo lồi
Để ngăn ngừa và hạn chế hình thành sẹo lồi, việc chăm sóc vết thương đúng cách ngay từ giai đoạn đầu là yếu tố then chốt. Bạn nên giữ vùng da bị tổn thương luôn sạch và ẩm, tránh để vi khuẩn xâm nhập hoặc da bị khô bong tróc. Khi rửa vết thương, hãy sử dụng xà phòng dịu nhẹ và nước sạch, sau đó giữ ẩm bằng các sản phẩm dưỡng phù hợp để hỗ trợ quá trình tái tạo da.
Bên cạnh đó, việc bảo vệ vết thương khỏi va chạm và nhiễm khuẩn cũng rất quan trọng. Bạn có thể dùng băng gạc y tế hoặc sản phẩm xịt bảo vệ vết thương như Nacurgo để che chắn, đồng thời thay băng mỗi ngày để giữ vệ sinh. Khi vết thương bắt đầu lên da non, gel hoặc miếng dán silicon là lựa chọn hiệu quả giúp tạo áp lực nhẹ, làm mềm mô sẹo và ngăn sẹo lồi phát triển. Trong giai đoạn này, nên hạn chế vận động mạnh hoặc các hoạt động gây căng kéo vùng da đang lành để tránh làm rách hoặc kéo giãn sẹo.
Sau khi vết thương khép miệng, bạn cần bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời, bởi tia UV có thể làm tăng sắc tố và khiến vùng da tổn thương sậm màu hơn. Việc sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF từ 30 trở lên là rất cần thiết, đặc biệt khi vùng sẹo nằm ở vị trí dễ tiếp xúc ánh sáng như mặt, cổ, hay tay.
Song song với chăm sóc ngoài da, chế độ dinh dưỡng cũng ảnh hưởng đáng kể đến khả năng lành thương. Bạn nên tránh các thực phẩm dễ gây kích ứng và làm lồi thịt như thịt gà, đồ nếp, hải sản và rau muống. Ngoài ra, hạn chế ăn trứng, vì có thể khiến vùng da sẹo loang lổ sắc tố sau khi lành. Thay vào đó, hãy bổ sung protein từ thịt nạc, cùng với vitamin C và E để thúc đẩy quá trình tổng hợp collagen lành mạnh. Các thực phẩm tự nhiên như nghệ và rau diếp cá cũng rất hữu ích nhờ khả năng kháng viêm, kháng khuẩn và hỗ trợ tái tạo tế bào da.
Tóm lại, sẹo lồi tuy không gây nguy hiểm cho sức khỏe nhưng lại là nỗi ám ảnh lớn về thẩm mỹ. Việc xác định đúng nguyên nhân, kết hợp điều trị y khoa và chăm sóc da đúng cách sẽ giúp làm phẳng sẹo, cải thiện bề mặt da đáng kể. Nếu bạn đang gặp phải tình trạng sẹo lồi lâu năm hoặc sẹo mới hình thành, hãy đến Phòng khám Da liễu LG để được đội ngũ bác sĩ da liễu giàu kinh nghiệm trực tiếp thăm khám và theo dõi.
Một số thắc mắc về sẹo lồi
1. Sẹo lồi có gây hại không?
Sẹo lồi không gây hại cho sức khỏe thể chất nhưng lại ảnh hưởng nhiều đến thẩm mỹ và có thể gây ngứa, đau, khó chịu. Trong một số trường hợp, sẹo lồi nằm trên khớp có thể hạn chế vận động.
2. Chẩn đoán sẹo lồi như thế nào?
Chẩn đoán sẹo lồi chủ yếu dựa vào khám lâm sàng, bằng cách quan sát các đặc điểm như sẹo nhô lên, phát triển vượt ra ngoài ranh giới vết thương ban đầu, bề mặt bóng và có màu đỏ, hồng hoặc nâu. Bác sĩ có thể dùng thêm phương pháp sinh thiết da để loại trừ ung thư da hoặc các bệnh lý khác nếu cần.
3. Sẹo lồi có chữa hoàn toàn được không?
Không thể chữa khỏi hoàn toàn sẹo lồi vì các phương pháp hiện nay chỉ giúp làm phẳng, giảm kích thước và mờ vết sẹo, nhưng sẹo có thể tái phát sau điều trị.
