Dù đã chăm sóc da kỹ lưỡng, nhiều người vẫn gặp tình trạng mụn kéo dài, tái đi tái lại. Lý do? Có thể bạn đang bỏ sót một hoặc nhiều nguyên nhân gây mụn phổ biến mà bản thân không ngờ tới. Từ nội tiết tố, thói quen sinh hoạt, chế độ ăn uống cho đến việc lựa chọn mỹ phẩm. Cùng Phòng khám da liễu LG điểm qua các nguyên nhân chính khiến mụn hình thành để có hướng điều trị và phòng ngừa đúng cách.
1. Thay đổi nội tiết tố
Rối loạn nội tiết tố nữ là một trong những nguyên nhân gây mụn phổ biến nhất, đặc biệt ở những giai đoạn đặc biệt trong cuộc đời như dậy thì, chu kỳ kinh nguyệt, mang thai hay mãn kinh. Hormone, đặc biệt là androgen, có thể kích thích tuyến bã nhờn trên da hoạt động mạnh hơn, sản xuất nhiều dầu hơn bình thường. Khi lượng dầu này kết hợp với tế bào da chết và vi khuẩn, lỗ chân lông dễ bị tắc nghẽn, dẫn đến mụn.
Vùng mặt, đặc biệt là khu vực chữ T, thường chịu ảnh hưởng nhiều nhất do tập trung nhiều tuyến dầu. Đây cũng là lý do nguyên nhân nổi mụn ở mặt thường liên quan đến nội tiết tố. Một số tình trạng y tế như hội chứng buồng trứng đa nang cũng làm tăng mức androgen, khiến mụn tái đi tái lại và kéo dài.
2. Lỗ chân lông to
Lỗ chân lông to là một yếu tố quan trọng trong danh sách các nguyên nhân gây mụn. Lỗ chân lông là nơi tuyến bã nhờn tiết dầu để duy trì độ ẩm cho da, nhưng khi chúng quá rộng, khả năng bị tắc nghẽn sẽ tăng lên đáng kể. Bã nhờn, tế bào chết và bụi bẩn dễ dàng tích tụ trong các lỗ chân lông lớn, tạo môi trường lý tưởng cho mụn phát triển.
Những người sở hữu làn da dầu thường có lỗ chân lông to hơn. Điều này xảy ra do tuyến bã nhờn hoạt động mạnh, làm cho lỗ chân lông bị giãn nở theo thời gian. Ngoài ra, yếu tố di truyền hoặc quá trình lão hóa da cũng có thể khiến lỗ chân lông trở nên lớn hơn, góp phần vào việc hình thành mụn.
3. Tuyến dầu và bã nhờn hoạt động quá mức
Sự hoạt động mạnh mẽ của tuyến dầu và bã nhờn là một nguyên nhân gây mụn không thể bỏ qua. Bã nhờn là chất dầu tự nhiên giúp bảo vệ da, nhưng khi được sản xuất quá nhiều, nó có thể gây ra vấn đề. Da trở nên bóng nhờn, tắc lỗ chân lông và từ đó mụn bắt đầu xuất hiện.
Nguyên nhân khiến tuyến dầu hoạt động quá mức thường liên quan đến sự thay đổi hormone, chẳng hạn như trong giai đoạn dậy thì, chu kỳ kinh nguyệt hoặc khi cơ thể chịu căng thẳng. Yếu tố di truyền cũng đóng vai trò lớn, khi một số người có tuyến bã nhờn hoạt động mạnh hơn người khác. Ngoài ra, chế độ ăn uống nhiều dầu mỡ hoặc khí hậu nóng ẩm cũng có thể kích thích sản xuất bã nhờn.
Khi bã nhờn kết hợp với bụi bẩn và tế bào chết, chúng tạo thành một lớp màng dày trong lỗ chân lông, làm tăng nguy cơ hình thành mụn. Các vùng như trán, mũi và cằm thường là “điểm nóng” của nguyên nhân nổi mụn ở mặt. Điều này giải thích tại sao những khu vực này dễ bị mụn hơn các phần khác trên cơ thể.
4. Tế bào chết tích tụ
Tế bào chết tích tụ là một nguyên nhân gây mụn phổ biến mà nhiều người không để ý. Da của chúng ta liên tục tái tạo, loại bỏ các tế bào cũ để nhường chỗ cho tế bào mới. Tuy nhiên, khi quá trình này bị chậm lại hoặc da không được làm sạch kỹ, tế bào chết sẽ đọng lại trên bề mặt, gây tắc nghẽn lỗ chân lông.
Sự tích tụ này đặc biệt nguy hiểm khi kết hợp với bã nhờn, tạo thành một hỗn hợp dày đặc làm bít kín lỗ chân lông. Kết quả là vi khuẩn có cơ hội phát triển, dẫn đến các loại mụn như mụn đầu trắng hoặc mụn viêm. Nguyên nhân nổi mụn ở mặt thường bắt nguồn từ việc tế bào chết không được loại bỏ kịp thời, đặc biệt ở những vùng da dày như cằm và trán.
5. Lạm dụng mỹ phẩm
Lạm dụng mỹ phẩm là một nguyên nhân phổ biến gây mụn, đặc biệt khi sử dụng không đúng cách hoặc quá mức. Mỹ phẩm, dù giúp cải thiện ngoại hình, nhưng nếu chứa dầu khoáng, silicon hoặc các thành phần gây bít tắc, có thể khiến lỗ chân lông bị tắc nghẽn, đặc biệt trên làn da nhiễm corticoid vốn đã yếu và dễ tổn thương, dẫn đến mụn dị ứng mỹ phẩm. Đặc biệt, bôi serum bị nổi mụn là tình trạng thường gặp khi sử dụng serum không phù hợp với loại da hoặc chứa các thành phần kích ứng.
Việc áp dụng nhiều lớp mỹ phẩm mà không tẩy trang kỹ vào cuối ngày để lại cặn bẩn, làm tăng nguy cơ nổi mụn, bao gồm cả mụn dị ứng mỹ phẩm. Hơn nữa, da nhiễm corticoid hoặc da nhạy cảm dễ phản ứng với hóa chất trong mỹ phẩm, gây viêm và hình thành mụn. Nguyên nhân nổi mụn ở mặt thường gặp ở những người trang điểm đậm và liên tục.
Thói quen dùng chung dụng cụ trang điểm hoặc không vệ sinh cọ, bông mút cũng khiến da, đặc biệt là da nhiễm corticoid, tiếp xúc với vi khuẩn, góp phần gây mụn dị ứng mỹ phẩm. Vì vậy, sử dụng mỹ phẩm hợp lý và giữ vệ sinh là yếu tố quan trọng để bảo vệ làn da.
6. Chăm sóc da không đúng cách
Chăm sóc da không đúng cách là một nguyên nhân gây mụn mà nhiều người dễ bỏ qua. Những thói quen như không rửa mặt thường xuyên, chọn sai sản phẩm chăm sóc da hoặc không bảo vệ da khỏi tác động bên ngoài đều có thể khiến mụn xuất hiện.
Ví dụ, nếu bạn không làm sạch da sau khi đổ mồ hôi hoặc để da tiếp xúc với bụi bẩn cả ngày, lỗ chân lông sẽ dễ bị tắc nghẽn. Sử dụng sản phẩm kem dưỡng quá dày cho da dầu thì cũng có thể làm da “ngộp thở” và sinh mụn. Ngoài ra, việc để da tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mà không có biện pháp che chắn cũng khiến da tổn thương, dễ nổi mụn hơn.
7. Da bị nhiễm trùng
Da bị nhiễm trùng là một trong những nguyên nhân gây mụn hàng đầu mà nhiều người gặp phải. Khi vi khuẩn, đặc biệt là loại P. acnes, xâm nhập vào lỗ chân lông, chúng có thể gây ra phản ứng viêm và dẫn đến sự hình thành mụn. Loại vi khuẩn này vốn tồn tại tự nhiên trên da, nhưng khi gặp điều kiện thuận lợi như lỗ chân lông bị tắc nghẽn bởi dầu thừa hoặc bụi bẩn, chúng sẽ sinh sôi nhanh chóng.
Quá trình viêm bắt đầu khi vi khuẩn P. acnes tiết ra các chất kích thích, làm cho vùng da xung quanh lỗ chân lông trở nên sưng đỏ. Điều này thường dẫn đến các loại mụn viêm như mụn mủ, mụn bọc hoặc mụn thâm tụ máu, đặc biệt ở những khu vực nhạy cảm như mặt. Nguyên nhân nổi mụn ở mặt thường liên quan đến nhiễm trùng da vì đây là nơi tiếp xúc nhiều với môi trường bên ngoài, từ khói bụi đến vi khuẩn trên tay khi bạn vô tình chạm vào.
Thói quen sử dụng khăn mặt không sạch hoặc để da tiếp xúc với các bề mặt bẩn cũng có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, khiến mụn xuất hiện nhiều hơn. Vì vậy, việc giữ cho làn da sạch sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc hạn chế tình trạng này.
8. Di truyền
Yếu tố di truyền đóng vai trò không nhỏ trong việc quyết định liệu bạn có dễ bị mụn hay không. Nếu cha mẹ hoặc người thân trong gia đình từng gặp vấn đề về mụn, khả năng bạn thừa hưởng làn da dễ nổi mụn là khá cao. Điều này liên quan đến cấu trúc da, kích thước lỗ chân lông và mức độ hoạt động của tuyến bã nhờn, tất cả đều có thể được “truyền lại” qua gen.
Những người có làn da dầu do di truyền thường gặp khó khăn hơn trong việc giữ cho lỗ chân lông thông thoáng. Khi đó, nguyên nhân nổi mụn ở mặt có thể bắt nguồn từ chính đặc điểm di truyền này.
9. Chế độ ăn uống thiếu lành mạnh
Các thực phẩm giàu đường, chất béo bão hòa hay sản phẩm từ sữa có thể làm tăng hoạt động của tuyến bã nhờn, dẫn đến tình trạng tắc nghẽn lỗ chân lông. Đặc biệt, đồ ăn cay nóng, thức ăn nhanh hay nước ngọt có ga cũng góp phần làm tình trạng mụn trở nên nghiêm trọng hơn, nhất là ở vùng mặt.
Một số nghiên cứu chỉ ra rằng thực phẩm có chỉ số đường huyết cao sẽ làm tăng insulin trong máu, từ đó kích thích sản xuất hormone gây mụn. Với những ai có làn da nhạy cảm, nguyên nhân nổi mụn ở mặt thường bắt nguồn từ việc tiêu thụ quá nhiều thực phẩm không lành mạnh, khiến da phải “gánh chịu” hậu quả.
10. Tác động từ môi trường
Môi trường xung quanh, bao gồm độ ẩm, ô nhiễm hay tiếp xúc với dầu mỡ, là một nguyên nhân gây mụn mà chúng ta khó tránh khỏi. Ở những nơi có độ ẩm cao, da dễ tiết mồ hôi và dầu hơn, tạo môi trường lý tưởng cho vi khuẩn sinh sôi. Ô nhiễm không khí, khói bụi và các hạt nhỏ li ti bám vào da cũng làm tắc nghẽn lỗ chân lông, dẫn đến mụn.
Với những người làm việc trong nhà bếp hoặc môi trường tiếp xúc nhiều với dầu mỡ, nguy cơ nổi mụn càng tăng cao. Nguyên nhân nổi mụn ở mặt thường rõ ràng hơn ở những ai sống tại thành phố lớn hoặc khu công nghiệp, nơi các yếu tố môi trường tác động mạnh đến làn da.
11. Nguyên nhân gây mụn từ áp lực tinh thần
Khi rơi vào trạng thái căng thẳng, cơ thể tiết ra hormone cortisol, gây kích thích tuyến bã nhờn hoạt động mạnh, dẫn đến tình trạng mụn do stress. Lượng dầu thừa kết hợp với vi khuẩn và bụi bẩn dễ gây bít tắc lỗ chân lông, hình thành mụn.
Ngoài ra, căng thẳng còn làm suy giảm khả năng chống viêm của da, khiến các nốt mụn này sẽ lâu lành hơn. Tình trạng này thường xuất hiện ở những người làm việc trong môi trường áp lực cao hoặc đang trải qua những biến cố lớn trong cuộc sống.
12. Tác dụng phụ của thuốc
Một số loại thuốc có thể trở thành nguyên nhân gây mụn do tác dụng phụ của chúng. Ví dụ, corticosteroid, lithium hay thuốc chống động kinh có thể làm thay đổi hormone hoặc kích thích tuyến bã nhờn, dẫn đến mụn. Thuốc tránh thai hoặc liệu pháp hormone cũng có thể gây ra tình trạng tương tự ở một số người.
Mụn do thuốc thường xuất hiện đột ngột và có thể lan rộng nếu không được chú ý. Nguyên nhân nổi mụn ở mặt từ tác dụng phụ của thuốc thường khiến người dùng bất ngờ, đặc biệt khi họ không lường trước được tác động của chúng lên làn da.
13. Nguyên nhân gây mụn từ thói quen xấu
Thói quen xấu như chạm tay lên mặt, không rửa mặt thường xuyên hay sử dụng mỹ phẩm không phù hợp là những nguyên nhân gây mụn phổ biến. Việc để da tiếp xúc với bụi bẩn cả ngày mà không làm sạch sẽ khiến lỗ chân lông bị bít tắc. Đặc biệt, đeo khẩu trang bị mụn là vấn đề thường gặp khi khẩu trang không được vệ sinh thường xuyên, tạo môi trường ẩm ướt tích tụ vi khuẩn. Thói quen nặn mụn bằng tay bẩn cũng làm tăng nguy cơ viêm nhiễm.
Nguyên nhân nổi mụn ở mặt từ thói quen xấu thường thấy ở những người không chú trọng chăm sóc da đúng cách, đặc biệt sau khi trang điểm, hoạt động ngoài trời hoặc đeo khẩu trang trong thời gian dài.
Hiểu rõ nguyên nhân gây mụn là bước đầu quan trọng để xử lý và ngăn mụn tái phát. Mỗi làn da đều có cơ địa và phản ứng khác nhau, nên việc xác định đúng nguyên nhân sẽ giúp bạn chọn đúng sản phẩm, điều chỉnh lối sống và nếu cần, can thiệp y khoa phù hợp. Nếu bạn đã thử nhiều cách nhưng mụn vẫn kéo dài, Phòng khám da liễu LG sẵn sàng đồng hành cùng bạn trong việc tìm ra nguyên nhân cốt lõi và xây dựng liệu trình điều trị cá nhân hóa, an toàn và hiệu quả.
