Mụn trứng cá: Biến chứng và cách điều trị hữu hiệu

Mụn trứng cá là một trong những bệnh lý da liễu phổ biến nhất, thường xuất hiện ở tuổi dậy thì nhưng cũng có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành. Dù không nguy hiểm đến sức khỏe, nhưng có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như viêm nang lông, sẹo lõm, sẹo lồi hoặc rối loạn sắc tố da nếu không điều trị đúng. Trong bài viết này, Phòng khám Da liễu LG sẽ giúp bạn hiểu rõ biến chứng của mụn trứng cá và giới thiệu các phương pháp điều trị hữu hiệu giúp da phục hồi an toàn, khỏe mạnh.

Mụn trứng cá là gì?

Mụn trứng cá là một bệnh lý da liễu xảy ra do rối loạn hoạt động của tuyến bã nhờn và nang lông, dẫn đến tình trạng bít tắc lỗ chân lông và viêm nhiễm. Khi tuyến bã nhờn tiết quá nhiều dầu kết hợp với tế bào chết và vi khuẩn, các nốt mụn như mụn đầu đen, đầu trắng, mụn viêm, mụn mủ… sẽ hình thành.

Tình trạng này có thể gặp ở mọi độ tuổi, nhưng phổ biến nhất là ở tuổi dậy thì đang trong giai đoạn hormone thay đổi mạnh khiến tuyến bã nhờn hoạt động quá mức, đặc biệt ở những người có cơ địa da dầu.

Mụn trứng cá thường được chia thành hai nhóm chính:

Mụn không viêm: Bao gồm mụn đầu đen và mụn đầu trắng. Mụn đầu đen xuất hiện khi miệng nang lông mở, nhân mụn tiếp xúc với không khí và bị oxy hóa, chuyển sang màu đen. Mụn đầu trắng hình thành khi nang lông bị bịt kín, nhân mụn nằm sâu dưới da, thường khó lấy hơn và dễ tiến triển thành mụn viêm nếu không được xử lý đúng cách.
Mụn viêm: Bao gồm mụn mủ, mụn sẩn, mụn bọc và mụn nang. Khi vi khuẩn Propionibacterium acnes xâm nhập vào lỗ chân lông bị tắc, phân giải bã nhờn thành axit béo tự do, gây kích ứng và kích hoạt phản ứng viêm, quá trình viêm khiến biểu mô nang lông bị tổn thương, dẫn đến sưng đỏ, đau nhức; trong trường hợp nặng, nang lông có thể vỡ sâu xuống lớp hạ bì, hình thành các nốt viêm cứng hoặc u mủ lớn dưới da.

Mụn trứng cá là gì?

Dấu hiệu và triệu chứng nhận biết mụn trứng cá

Mụn trứng cá có thể xuất hiện ở nhiều vị trí trên cơ thể, đặc biệt là mặt, lưng, ngực, vai và cổ. Các dấu hiệu nhận biết thường phụ thuộc vào mức độ nặng – nhẹ của tình trạng mụn, bao gồm:

Mụn đầu trắng: Hình thành khi lỗ chân lông bị bít kín bởi bã nhờn và tế bào chết, tạo nốt mụn nhỏ màu trắng dưới da.
Mụn đầu đen: Lỗ chân lông bị tắc nhưng vẫn mở ra ngoài, khiến bã nhờn bị oxy hóa và chuyển sang màu đen.
Mụn sẩn: Nốt mụn nhỏ, đỏ, cứng, sờ vào thấy đau – là dấu hiệu sớm của mụn viêm.
Mụn mủ: Mụn viêm chứa mủ trắng hoặc vàng ở đầu, xung quanh vùng da đỏ và dễ vỡ khi chạm vào.
Mụn bọc: Mụn viêm sâu dưới da, kích thước lớn, gây đau nhức và dễ để lại sẹo lõm.
Mụn nang: Dạng mụn nặng nhất, là khối viêm sâu, chứa mủ nhiều, dễ lan rộng và để lại sẹo vĩnh viễn nếu không điều trị đúng cách.

Ngoài các biểu hiện trên, người bị mụn trứng cá có thể cảm thấy da sần sùi, đau rát, nhạy cảm khi chạm vào. Ở mức độ nặng, mụn thường để lại vết thâm, sẹo rỗ hoặc sạm da, ảnh hưởng lớn đến thẩm mỹ và tâm lý người mắc. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu của mụn trứng cá giúp bạn can thiệp kịp thời và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp để ngăn ngừa tổn thương da lâu dài.

Nguyên nhân hình thành mụn trứng cá

Mụn trứng cá xuất hiện khi lỗ chân lông bị tắc nghẽn và viêm nhiễm do nhiều yếu tố kết hợp. Dưới đây là các nguyên nhân phổ biến nhất:

Tuyến bã nhờn hoạt động quá mức: Khi da tiết nhiều dầu, bã nhờn kết hợp với tế bào chết gây bít tắc lỗ chân lông, tạo điều kiện hình thành nhân mụn.
Tích tụ tế bào da chết: Da không được làm sạch hoặc tẩy tế bào chết định kỳ khiến lớp sừng dày lên, cản trở quá trình bài tiết dầu.
Vi khuẩn Propionibacterium acnes (C. acnes): Vi khuẩn cư trú trong nang lông, phân hủy bã nhờn thành axit béo tự do gây kích ứng, viêm và sưng đỏ.
Rối loạn nội tiết tố: Sự tăng sinh hormone androgen trong tuổi dậy thì, căng thẳng, rối loạn nội tiết hoặc chu kỳ kinh nguyệt khiến tuyến dầu hoạt động mạnh hơn bình thường.
Chế độ ăn uống không lành mạnh: Thường xuyên tiêu thụ đồ ngọt, cay nóng, chiên rán hoặc sữa bò có thể làm tăng insulin và kích thích tuyến bã nhờn.
Căng thẳng và thiếu ngủ: Stress làm cơ thể tiết cortisol – hormone có khả năng tăng tiết dầu và kích hoạt viêm.
Sử dụng mỹ phẩm hoặc sản phẩm chăm sóc không phù hợp: Các sản phẩm chứa dầu khoáng, silicone hoặc cồn có thể gây bít tắc lỗ chân lông.
Yếu tố môi trường: Ô nhiễm, khói bụi và tia UV làm da bị oxy hóa, suy yếu hàng rào bảo vệ, khiến mụn dễ hình thành hơn.

Các cấp độ của mụn trứng cá

Mụn trứng cá được chia thành ba mức độ chính dựa trên số lượng và tính chất của tổn thương trên da, bao gồm:

Mụn trứng cá nhẹ

Đây là giai đoạn khởi phát của mụn, thường bao gồm mụn đầu đen, mụn đầu trắng và một vài nốt mụn sẩn hoặc mụn mủ nhỏ. Tình trạng được xem là nhẹ khi:

Có dưới 20 mụn đầu trắng hoặc mụn đầu đen,
Dưới 15 nốt viêm,
Hoặc tổng số mụn không vượt quá 30 nốt.

Ở giai đoạn này, mụn thường chỉ xuất hiện rải rác trên trán, mũi, cằm.

Mụn trứng cá mức độ trung bình

Tình trạng mụn trở nên lan rộng và viêm nhiều hơn, thường tập trung ở vùng má và cằm. Được xếp vào mức độ trung bình khi:

Có từ 20 – 100 mụn đầu trắng hoặc đầu đen,
15 – 50 nốt sưng viêm,
Hoặc tổng cộng từ 30 – 125 nốt mụn.

Lúc này, làn da bắt đầu xuất hiện sưng đỏ rõ rệt, có thể để lại thâm sau khi mụn xẹp.

Mụn trứng cá nặng, lâu năm

Đây là dạng mụn viêm sâu, hình thành mụn bọc, mụn nang lớn gây đau và khó điều trị. Các nốt mụn thường có màu đỏ sậm hoặc tím, dễ để lại sẹo lõm, sẹo lồi sau khi lành. Mụn nặng không chỉ xuất hiện ở mặt mà còn lan xuống ngực, lưng và vai. Trường hợp này cần được can thiệp y khoa sớm, tránh tự ý nặn hoặc dùng thuốc không theo chỉ định để hạn chế nguy cơ viêm nhiễm và sẹo vĩnh viễn.

Biến chứng của mụn trứng cá

Mụn trứng cá không chỉ gây mất thẩm mỹ mà còn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị đúng cách. Dưới đây là những hậu quả phổ biến mà người bị mụn có thể gặp phải:

Sẹo mụn

Sẹo là biến chứng thường gặp nhất sau mụn trứng cá. Khi mụn viêm xâm nhập sâu vào da, làm tổn thương lớp hạ bì và phá vỡ cấu trúc da, cơ thể sẽ phản ứng bằng cách hình thành mô sẹo để chữa lành.

Bất kỳ loại mụn nào cũng có thể để lại sẹo, đặc biệt là mụn viêm, mụn nang hoặc mụn bọc. Khi mụn bị nặn hoặc cạy không đúng cách, vùng da xung quanh dễ bị tổn thương nặng hơn, dẫn đến sẹo lõm, sẹo rỗ hoặc sẹo lồi. Các trường hợp mụn viêm nặng, mụn mủ vỡ ra thường để lại sẹo đáy nhọn hoặc sẹo phì đại, ảnh hưởng đến thẩm mỹ lâu dài.

Mụn viêm áp xe

Mụn viêm áp xe là dạng mụn nặng và nguy hiểm nhất. Các nốt mụn thường sưng to, nổi cộm và đau nhức, có thể phát triển kích thước lớn như một khối u nhỏ. Người bệnh đôi khi còn có biểu hiện toàn thân như sốt, mệt mỏi hoặc sưng đau vùng da xung quanh.

Khi mụn áp xe vỡ ra, lượng mủ và vi khuẩn sẽ lan sang các khu vực lân cận, khiến tình trạng viêm bùng phát và lan rộng, dẫn đến mụn viêm nặng hơn nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách.

Ảnh hưởng tâm lý

Không chỉ gây tổn thương thể chất, mụn trứng cá còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần và cảm xúc của người mắc:

Người bị mụn nặng thường mặc cảm, tự ti, né tránh giao tiếp, đặc biệt là ở lứa tuổi thanh thiếu niên.
Mụn kéo dài có thể khiến người bệnh rơi vào trạng thái lo âu, căng thẳng, thậm chí trầm cảm.
Một số người mất hứng thú trong học tập, công việc hoặc các hoạt động xã hội, ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống.

Biến chứng của mụn trứng cá

Cách điều trị mụn trứng cá từ nhẹ tới nặng

Cách điều trị mụn trứng cá nhẹ

Đối với những trường hợp mụn trứng cá ở mức độ nhẹ, bạn hoàn toàn có thể tự điều trị tại nhà bằng các sản phẩm trị mụn không kê đơn được bán phổ biến tại nhà thuốc. Những sản phẩm này thường ở dạng gel, kem, xà phòng hoặc lotion, có chứa các hoạt chất hỗ trợ làm sạch da, kháng khuẩn và giảm viêm.

Điều trị bằng thuốc không kê đơn

Các sản phẩm trị mụn không kê đơn thường được bào chế dưới nhiều dạng khác nhau, trong đó kem và lotion có kết cấu dịu nhẹ, khả năng cấp ẩm vừa phải nên rất phù hợp với làn da khô hoặc nhạy cảm, giúp làm dịu da mà không gây bong tróc. Ngược lại, dạng gel thường chứa một lượng nhỏ cồn, có tác dụng làm khô nhanh nhân mụn và kiểm soát dầu thừa hiệu quả, do đó thích hợp hơn với những người có làn da dầu hoặc da hỗn hợp thiên dầu.

Các hoạt chất thường gặp trong sản phẩm trị mụn không kê đơn gồm:

Resorcinol: Giúp loại bỏ lớp da sần sùi, khô ráp và có tác dụng khử trùng, ngăn ngừa nhiễm khuẩn. Thành phần này đặc biệt hữu ích trong việc làm sạch mụn đầu đen và mụn đầu trắng.
Retinoid: Có khả năng giảm tiết bã nhờn, thu nhỏ tuyến dầu, ngăn ngừa tắc nghẽn lỗ chân lông và hình thành mụn.
Retinol: Dạng phổ biến trong mỹ phẩm không kê đơn, giúp làm bong lớp sừng và giảm viêm. Tuy nhiên, cần thận trọng vì retinol có thể gây khô, bong tróc và kích ứng da nhẹ trong giai đoạn đầu sử dụng.
Retin-A, Isotretinoin: Được dùng trong điều trị mụn trung bình đến nặng, có tác dụng mạnh hơn.
Benzoyl Peroxide: Hoạt động như một chất khử trùng, giúp tiêu diệt vi khuẩn gây mụn, giảm viêm và hạn chế sự hình thành mụn đầu trắng, mụn đầu đen.
Axit Salicylic: Có khả năng làm tan tế bào chết, thông thoáng lỗ chân lông, ngăn ngừa bít tắc.
Axit Azelaic: Là lựa chọn thay thế cho người bị kích ứng với retinoid hoặc benzoyl peroxide, giúp làm sạch da chết và tiêu diệt vi khuẩn gây mụn.

Dùng băng dán mụn

Băng dán mụn là một phương pháp hỗ trợ điều trị mụn tại chỗ, giúp bảo vệ vùng da bị mụn khỏi bụi bẩn, vi khuẩn và hạn chế sưng viêm. Thành phần chính thường bao gồm hydrocolloid, benzoyl peroxide hoặc axit salicylic, giúp hút dịch mụn, giảm viêm và làm khô nhân mụn nhanh chóng. Việc dán băng mụn cũng giúp ngăn tay chạm vào vùng da bị mụn, hạn chế tình trạng mụn viêm lan rộng.

Cách trị mụn trứng cá lâu năm, mụn trứng cá nặng

Khi mụn trứng cá lâu năm, phát triển ở mức độ nghiêm trọng, người bệnh nên đến khám tại cơ sở da liễu để được bác sĩ chẩn đoán và chỉ định phác đồ điều trị phù hợp. Việc tự ý điều trị có thể khiến tình trạng viêm lan rộng hoặc để lại sẹo vĩnh viễn. Một số phương pháp điều trị thường được áp dụng gồm:

Tiêm corticoid nội tổn thương: Với các nốt mụn nang viêm sưng to, bác sĩ có thể tiêm trực tiếp corticoid pha loãng vào vùng tổn thương. Cách này giúp giảm nhanh tình trạng viêm, đau, sưng đỏ, đồng thời ngăn ngừa nguy cơ hình thành sẹo.
Sử dụng kháng sinh đường uống: Kháng sinh đường uống được kê trong trường hợp mụn viêm lan rộng, kéo dài. Thời gian điều trị thường không vượt quá 6 tháng. Một số hoạt chất phổ biến gồm Erythromycin, Clindamycin và Tetracycline. Liều dùng ban đầu thường cao và giảm dần khi mụn cải thiện.
Dùng kháng sinh bôi ngoài da: Các loại thuốc bôi chứa Clindamycin, Erythromycin hoặc Natri sulfacetamide giúp kiểm soát sự phát triển của vi khuẩn P. acnes, hỗ trợ giảm viêm và làm dịu vùng da bị tổn thương.
Thuốc tránh thai nội tiết: Với phụ nữ, thuốc tránh thai có thể giúp điều hòa hormone và giảm tiết bã nhờn, từ đó cải thiện mụn. Đây là phương pháp được chỉ định trong các trường hợp mụn do rối loạn nội tiết.
Retinoid tại chỗ: Retinoid là dẫn xuất của vitamin A, có tác dụng làm thông thoáng lỗ chân lông, ngăn ngừa hình thành mụn mới. Một số loại được bác sĩ kê như Adapalene, Tazarotene và Tretinoin.
Isotretinoin đường uống: Đây là dạng retinoid mạnh nhất, thường được dùng cho các trường hợp mụn nặng, kháng trị. Isotretinoin giúp giảm hoạt động tuyến bã nhờn, hạn chế viêm, làm nhỏ lỗ chân lông và ngăn ngừa tái phát.
Tretinoin: Tretinoin là dạng acid retinoic tinh khiết dùng ngoài da, có tác dụng tẩy tế bào chết, thúc đẩy tái tạo biểu bì và ngăn ngừa bít tắc lỗ chân lông.
Liệu pháp quang động: Đây là phương pháp kết hợp giữa việc sử dụng thuốc cảm quang và ánh sáng hoặc tia laser chuyên dụng để ức chế hoạt động của tuyến bã nhờn và tiêu diệt vi khuẩn gây mụn. Liệu pháp này không chỉ giúp cải thiện tình trạng mụn trứng cá mà còn hỗ trợ làm mờ sẹo, cải thiện kết cấu và độ sáng của làn da.
Mài da: Kỹ thuật mài da giúp loại bỏ lớp biểu bì trên cùng bằng thiết bị có đầu bàn chải quay tốc độ cao. Phương pháp này thường được áp dụng trong điều trị sẹo mụn hơn là mụn trứng cá đang viêm. Với những trường hợp nhẹ hơn, mài da vi điểm (Microdermabrasion) là lựa chọn thay thế an toàn, giúp tẩy tế bào chết, làm mịn và sáng da mà không gây tổn thương sâu.
Lột da hóa học: Lột da hóa học là kỹ thuật sử dụng dung dịch acid đặc biệt để làm bong lớp da cũ, kích thích tái tạo lớp da mới mịn màng, tươi sáng hơn. Phương pháp này giúp cải thiện sẹo mụn nhẹ, giảm thâm và hỗ trợ đều màu da.

Điều trị mụn trứng cá lâu năm

Lưu ý khi chăm sóc da bị mụn trứng cá

Để kiểm soát và cải thiện tình trạng mụn, việc chăm sóc da đúng cách đóng vai trò vô cùng quan trọng. Dưới đây là những nguyên tắc bạn nên tuân thủ trong quá trình chăm sóc da mụn:

Rửa mặt hợp lý: Chỉ nên rửa mặt tối đa 2 lần mỗi ngày bằng nước ấm và sữa rửa mặt dịu nhẹ dành cho da mụn. Việc rửa quá nhiều có thể khiến da mất độ ẩm tự nhiên và kích thích tuyến bã nhờn hoạt động mạnh hơn.
Tránh chà xát hoặc nặn mụn: Việc cọ xát mạnh hay cố gắng nặn mụn có thể khiến vi khuẩn xâm nhập sâu hơn vào da, dẫn đến viêm nhiễm và để lại sẹo.
Giữ vệ sinh vật dụng tiếp xúc với da: Điện thoại, kính mắt hay gối nằm đều dễ tích tụ dầu và bụi bẩn.
Giữ tay sạch: Trước khi chạm vào mặt, thoa kem hoặc trang điểm, cần rửa tay sạch để hạn chế đưa vi khuẩn lên da.
Chọn trang phục thoáng mát: Nếu bạn bị mụn ở lưng, vai hoặc ngực, nên mặc quần áo rộng rãi, thấm hút mồ hôi để da được “thở”.
Chăm sóc tóc sạch sẽ: Gội đầu đều đặn giúp giảm lượng dầu thừa có thể dính vào da mặt, cổ hoặc vai gây mụn.
Cạo râu đúng cách: Sử dụng dao cạo hoặc máy cạo râu phù hợp, làm mềm da bằng nước ấm trước khi cạo để hạn chế kích ứng.
Bảo vệ da trước ánh nắng: Hạn chế phơi nắng quá lâu và dùng kem chống nắng phù hợp với da mụn, vì ánh nắng có thể làm tăng tiết bã nhờn và khiến da dễ kích ứng.
Giữ tinh thần thoải mái: Căng thẳng và lo âu làm tăng hormone cortisol, khiến tình trạng mụn nặng hơn. Hãy duy trì lối sống lành mạnh và ngủ đủ giấc để da nhanh phục hồi.

Các biến chứng của mụn trứng cá thường xuất phát từ việc tự ý nặn mụn, sử dụng sai sản phẩm hoặc điều trị không đúng phương pháp. Vì vậy, để tránh sẹo thâm, sẹo lõm hoặc viêm da kéo dài, bạn cần can thiệp kịp thời, theo dõi tình trạng da và điều trị dưới hướng dẫn của chuyên gia da liễu. Kết hợp giữa chăm sóc da đúng cách, chế độ ăn uống lành mạnh và các liệu pháp y khoa như peel da, laser, hoặc điều trị nội tiết, làn da có thể phục hồi nhanh chóng, giảm tổn thương và lấy lại vẻ sáng mịn, khỏe mạnh lâu dài.